Κείμενο-Φωτογραφίες: Λία Μάγειρα
Σαν τρώμε και σαν πίνουμε και σαν χαροκοπούμε,
κι ένα καλό δεν κάνουμε στη δόλια τη ψυχή μας…
Ο κόσμος φτιάχνουν εκκλησιές φτιάχνουν και μοναστήρια,
φτιάχνουν και πετρογέφυρα για να περνάει ο κόσμος…
Γεφύρι Αζίζ Αγά
Σε τούτον τον τόπο τον άγριο και δυσπρόσιτο, τα χειμαρρώδη νερά των ποταμών επικίνδυνα και απροσπέλαστα το χειμώνα, απομόνωναν τα γρεβενιώτικα χωριά. Η κατασκευή του γεφυριού, εκτός από προμήθειες, έφερνε επικοινωνία, πολιτισμό και ανταλλαγή ιδεών.
Οι κτιστάδες και πελεκάνοι της πέτρας, κατάφεραν να κατασκευάσουν γεφύρια που αντέχουν στο χρόνο, βασιζόμενοι μόνο στις παρατηρήσεις που έκαναν στην αντοχή των υλικών. Τα υλικά και τα μέσα πενιχρά, κυρίως πέτρες και ασβεστοκονίαμα προερχόμενα από τα παρακείμενα πετρώματα των ποταμών. Με βάση την ικανότητα και τη συλλογική εμπειρία έχτιζαν χωρίς να έχουν ιδέα από στατικούς υπολογισμούς και ανώτερα μαθηματικά. Στην Ευρώπη της Αναγέννησης, ο Ντα Βίντσι και ο Γαλιλαίος μελέτησαν τη στατική μηχανική και επιστημονικές μέθοδοι άρχισαν να εφαρμόζονται συστηματικά. Στις τουρκοκρατούμενες Μακεδονία και Ήπειρο, χρησιμοποιώντας σαν συνδετικό κονίαμα αυγά, άχυρα και γίδινες τρίχες, οι μάστορες της πέτρας, κατασκεύασαν γεφύρια που στέκουν εδώ και αιώνες, σαν πέτρινα κοσμήματα εναρμονισμένα στην ελληνική φύση.
Αντανάκλαση
…τότες ματααρχίνισαν να χτίζουν το γιοφύρι,
μαρμάρωνε κι ανέβαινε σαν να ’ταν ’πο μολύβι.
Εγίνηκεν, τελείωσε, κι ακόμη είναι θιάμα,
γιοφύρι πέτρινο τηράς να κρέμεται στο ράμμα…
Ίσκιος του γεφυριου
Το Γεφύρι του Αζίζ Αγά είναι το μεγαλύτερο της δυτικής Μακεδονίας και κτίστηκε το 1727. Βρίσκεται στον ποταμό Βενέτικο και έχει μήκος 75, πλάτος 3 και ύψος 15 μέτρα. Αποτελείται από τρεις καμάρες, με μέγιστη την κεντρική που απολήγει σε ελλειψοειδές τόξο. Ο Αζιζ Αγάς ανέθεσε την κατασκευή σε φημισμένο πρωτομάστορα, αλλά εξ αιτίας του μεγάλου μήκους καί ύψους του, καθώς και του εδάφους στις όχθες του ποταμού, το γεφύρι παρουσίαζε δυσκολίες. Δύο φορές έπεσε η μεσαία καμάρα μετά την αφαίρεση των καλουπιών. Όταν οι σκαλωσιές καί τα καλούπια στήθηκαν για τρίτη φορά, ο Αζιζ Αγάς απείλησε τον πρωτομάστορα πως αν το γεφύρι ξαναπέσει , "θα του πάρει το κεφάλι". Την ώρα που αφαιρούνταν καί τα τελευταία καλούπια, ο πρωτομάστορας έντρομος εξαφανίστηκε. Το γεφύρι όμως τη φορά αυτή στάθηκε όρθιο. Ο ευχαριστημένος Αγάς έψαχνε να βρει τον πρωτομάστορα ο οποίος είχε κρυφτεί στη "ράχη Σκύφτη" προκειμένου να κρατήσει το κεφάλι του στην περίπτωση που δεν μπορούσε να κρατήσει το γεφύρι. Σύμφωνα με μια παράδοση ο πρωτομάστορας δεν βρέθηκε, άρα δεν αμείφθηκε ποτέ.
Θέα του γεφυριού
Ανεβαίνοντας στο γεφύρι νιώθω λίγο από τον ίλιγγο που ένιωθαν οι πρόγονοί μου Κυδωνιάτες κυρατζήδες. Είναι κατακαλόκαιρο και προσπαθώ να φανταστώ πως είναι να διαβαίνεις το γεφύρι καβάλα στο μουλάρι, χειμώνα με αέρα και βροχή. Το μικρό κουδουνάκι κρεμασμένο κάτω από την καμάρα θα τους προειδοποιούσε να προσέξουν, ή και να μην περάσουν καθόλου.
Στο γεφύρι του Αζίζ Αγά
Ψάχνω τα χνάρια της καραβανόστρατας, περιμένω να μιλήσουν οι πέτρες, να διηγηθούν ιστορίες από τους καραβαναραίους που κουβαλούσαν σιτάρι και λάδι, αλλά και που διέδιδαν Ιδέες και μετέφεραν Πολιτισμό.
Καραβανόστρατα
Συνεχίζοντας προς το Τρίκωμο, ένας δύσβατος δρόμος μας οδηγεί στα Καγκέλια. Το γεφύρι κτίστηκε κατά τον 19ο αιώνα από τον Στέργιο Λάζο από το μαστοροχώρι Άγιο Κοσμά Γρεβενών.
Καγκέλια
Εξυπηρετούσε τη μετακίνηση των κατοίκων του Μοναχιτίου και του Μικρολίβαδου προς τα Γρεβενά. Τώρα πια, δε χρησιμεύει για τη μετακίνηση ανθρώπων και ζώων, στέκει όμως περήφανο μέσα στην άγρια φύση.
Σαν μια πέτρινη τιάρα που στεφανώνει τα γαλανά νερά του Βενέτικου!
Βενέτικος
ΠΗΓΕΣ
ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΗ ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, Αντώνης Ιορδάνογλου, εκδόσεις ROAD
ΝΟΜΟΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ εκδόσεις ΔΟΜΗ
Γεώργιος Τσότσος, Μακεδονικά Γεφύρια, Θεσσαλονίκη 1997
arhiogefirionipirotikon.blogspot.com (Σπύρος Μαντάς)
http://petrinagefiria.com/
Σαν τρώμε και σαν πίνουμε και σαν χαροκοπούμε,
κι ένα καλό δεν κάνουμε στη δόλια τη ψυχή μας…
Ο κόσμος φτιάχνουν εκκλησιές φτιάχνουν και μοναστήρια,
φτιάχνουν και πετρογέφυρα για να περνάει ο κόσμος…
Γεφύρι Αζίζ Αγά
Σε τούτον τον τόπο τον άγριο και δυσπρόσιτο, τα χειμαρρώδη νερά των ποταμών επικίνδυνα και απροσπέλαστα το χειμώνα, απομόνωναν τα γρεβενιώτικα χωριά. Η κατασκευή του γεφυριού, εκτός από προμήθειες, έφερνε επικοινωνία, πολιτισμό και ανταλλαγή ιδεών.
Οι κτιστάδες και πελεκάνοι της πέτρας, κατάφεραν να κατασκευάσουν γεφύρια που αντέχουν στο χρόνο, βασιζόμενοι μόνο στις παρατηρήσεις που έκαναν στην αντοχή των υλικών. Τα υλικά και τα μέσα πενιχρά, κυρίως πέτρες και ασβεστοκονίαμα προερχόμενα από τα παρακείμενα πετρώματα των ποταμών. Με βάση την ικανότητα και τη συλλογική εμπειρία έχτιζαν χωρίς να έχουν ιδέα από στατικούς υπολογισμούς και ανώτερα μαθηματικά. Στην Ευρώπη της Αναγέννησης, ο Ντα Βίντσι και ο Γαλιλαίος μελέτησαν τη στατική μηχανική και επιστημονικές μέθοδοι άρχισαν να εφαρμόζονται συστηματικά. Στις τουρκοκρατούμενες Μακεδονία και Ήπειρο, χρησιμοποιώντας σαν συνδετικό κονίαμα αυγά, άχυρα και γίδινες τρίχες, οι μάστορες της πέτρας, κατασκεύασαν γεφύρια που στέκουν εδώ και αιώνες, σαν πέτρινα κοσμήματα εναρμονισμένα στην ελληνική φύση.
Αντανάκλαση…τότες ματααρχίνισαν να χτίζουν το γιοφύρι,
μαρμάρωνε κι ανέβαινε σαν να ’ταν ’πο μολύβι.
Εγίνηκεν, τελείωσε, κι ακόμη είναι θιάμα,
γιοφύρι πέτρινο τηράς να κρέμεται στο ράμμα…
Ίσκιος του γεφυριου
Το Γεφύρι του Αζίζ Αγά είναι το μεγαλύτερο της δυτικής Μακεδονίας και κτίστηκε το 1727. Βρίσκεται στον ποταμό Βενέτικο και έχει μήκος 75, πλάτος 3 και ύψος 15 μέτρα. Αποτελείται από τρεις καμάρες, με μέγιστη την κεντρική που απολήγει σε ελλειψοειδές τόξο. Ο Αζιζ Αγάς ανέθεσε την κατασκευή σε φημισμένο πρωτομάστορα, αλλά εξ αιτίας του μεγάλου μήκους καί ύψους του, καθώς και του εδάφους στις όχθες του ποταμού, το γεφύρι παρουσίαζε δυσκολίες. Δύο φορές έπεσε η μεσαία καμάρα μετά την αφαίρεση των καλουπιών. Όταν οι σκαλωσιές καί τα καλούπια στήθηκαν για τρίτη φορά, ο Αζιζ Αγάς απείλησε τον πρωτομάστορα πως αν το γεφύρι ξαναπέσει , "θα του πάρει το κεφάλι". Την ώρα που αφαιρούνταν καί τα τελευταία καλούπια, ο πρωτομάστορας έντρομος εξαφανίστηκε. Το γεφύρι όμως τη φορά αυτή στάθηκε όρθιο. Ο ευχαριστημένος Αγάς έψαχνε να βρει τον πρωτομάστορα ο οποίος είχε κρυφτεί στη "ράχη Σκύφτη" προκειμένου να κρατήσει το κεφάλι του στην περίπτωση που δεν μπορούσε να κρατήσει το γεφύρι. Σύμφωνα με μια παράδοση ο πρωτομάστορας δεν βρέθηκε, άρα δεν αμείφθηκε ποτέ.
Θέα του γεφυριούΑνεβαίνοντας στο γεφύρι νιώθω λίγο από τον ίλιγγο που ένιωθαν οι πρόγονοί μου Κυδωνιάτες κυρατζήδες. Είναι κατακαλόκαιρο και προσπαθώ να φανταστώ πως είναι να διαβαίνεις το γεφύρι καβάλα στο μουλάρι, χειμώνα με αέρα και βροχή. Το μικρό κουδουνάκι κρεμασμένο κάτω από την καμάρα θα τους προειδοποιούσε να προσέξουν, ή και να μην περάσουν καθόλου.
Στο γεφύρι του Αζίζ Αγά
Ψάχνω τα χνάρια της καραβανόστρατας, περιμένω να μιλήσουν οι πέτρες, να διηγηθούν ιστορίες από τους καραβαναραίους που κουβαλούσαν σιτάρι και λάδι, αλλά και που διέδιδαν Ιδέες και μετέφεραν Πολιτισμό.
Καραβανόστρατα
Συνεχίζοντας προς το Τρίκωμο, ένας δύσβατος δρόμος μας οδηγεί στα Καγκέλια. Το γεφύρι κτίστηκε κατά τον 19ο αιώνα από τον Στέργιο Λάζο από το μαστοροχώρι Άγιο Κοσμά Γρεβενών.
Καγκέλια
Εξυπηρετούσε τη μετακίνηση των κατοίκων του Μοναχιτίου και του Μικρολίβαδου προς τα Γρεβενά. Τώρα πια, δε χρησιμεύει για τη μετακίνηση ανθρώπων και ζώων, στέκει όμως περήφανο μέσα στην άγρια φύση.
Σαν μια πέτρινη τιάρα που στεφανώνει τα γαλανά νερά του Βενέτικου!
Βενέτικος
ΠΗΓΕΣ
ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΗ ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, Αντώνης Ιορδάνογλου, εκδόσεις ROAD
ΝΟΜΟΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ εκδόσεις ΔΟΜΗ
Γεώργιος Τσότσος, Μακεδονικά Γεφύρια, Θεσσαλονίκη 1997
arhiogefirionipirotikon.blogspot.com (Σπύρος Μαντάς)
http://petrinagefiria.com/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου